Gdy rosyjskie rakiety zaczęły spadać na Kijów, Polska otworzyła drzwi, a Polacy serca i portfele. Przyjęliśmy miliony Ukraińców, dając im mieszkania, pracę, zasiłki, szkoły dla dzieci – często kosztem własnych obywateli. Teraz ich ambasador, Wasyl Bodnar, zapewnia, że 70% z nich wróci. Czyżby? Prawda jest brutalna: Ukraina, do której mieliby wrócić, już nie istnieje i nigdy jej już nie będzie.
Polska, w chwilach próby, zachowała się jak dojrzały moralnie sąsiad. Ale fakty są też takie, że ze strony państwa ukraińskiego do dzisiaj nie doczekała się gestów wdzięczności. Nie dziwi więc, że oprócz empatii i współczucia, Polacy częściej zaczynają uzewnętrzniać zmęczenie, napięcia oraz zwykłą nieufność wobec obywateli państwa, które nie chce się przyznać do zbrodni ludobójstwa na Polakach i dalej – jak w czasach II wojny światowej – knuje przeciw naszemu krajowi z Niemcami.
Ambasador straszy czy uspokaja?
W wywiadzie dla Radia Swoboda ambasador Ukrainy Wasyl Bodnar szacuje, że 70 proc. Ukraińców, którzy obecnie mieszkają w Polsce, chce wrócić do domu po zakończeniu wojny. Jednocześnie przyznaje, że 15–20 proc. Ukraińców planuje pozostać w Polsce na stałe, część z nich już złożyła wnioski o obywatelstwo.
Jeśli porozmawiasz z uchodźcami, z ludźmi, którzy wyjechali nie dobrowolnie, ale pod wpływem okoliczności, 70 proc. z nich powie, że chce wrócić
– powiedział ambasador w wywiadzie.
Podobne informacje przekazywała niedawno ukraińska agencja UNIAN. Według niej, władze w Kijowie mają nadzieję, że po zakończeniu wojny do kraju wróci około 70-80 proc. uchodźców. Argumentem, który według rządzących Ukrainą przekona ich do tego, będą… bezpieczeństwo i możliwości zatrudnienia.
Ukraina – państwo w rozpadzie
Rosyjska agresja trwa już ponad trzy lata. Ukraina nie jest już tym państwem, które znał przeciętny obywatel sprzed 2022 roku. Przeciętny Ukrainiec, nawet jeśli jego dom nie został zniszczony, wie doskonale o tym, że Ukraina była przed wojną państwem nie do końca spełniającym standardy kraju demokratycznego, a po wojnie nie będzie lepiej. Nie będą chcieli wracać. Otwarcie mówią o tym badający tą sprawę ukraińscy naukowcy.
Ukraińcy za granicą na tyle przyzwyczaili się do nowych warunków życia, że nie ma już mowy o ich powrocie do ojczyzny
– uważa Ołeksij Antipowycz, socjolog.
Wypowiedź ta ukazuje inną stronę rzeczywistości: Ukraina, jaka była, już nie istnieje. A nowa Ukraina? Nawet jeśli wojna się zakończy już na zawsze będzie pod presją ze strony Rosji – w sposób otwarty, albo zawoalowany. Dobrze będą tam żyć tylko przedstawiciele elit. Zwykłym ludziom, nawet skromnie, dużo lepiej będzie się żyło poza Ukrainą – szczególnie w Polsce, ze względów językowych.
Gospodarka: potrzebni, ale nie bez kosztów
Ukraińscy imigranci są potrzebni polskiej gospodarce i to jest fakt. Pracują, uczą się, zakładają firmy. Ale nie są altruistycznymi wolontariuszami. Pracując w Polsce, transferują pieniądze do kraju, który Bodnar reprezentuje – kraju przeżartego korupcją, gdzie transparentność to rzadkość, a oligarchiczne układy przetrwały nawet w czasie wojny.
Według badań NBP z listopada 2024 r., aż 21 proc. uchodźców deklaruje chęć pozostania tu na stałe. To znaczy: zakładanie rodzin, przejmowanie przestrzeni społecznej, wpływ na lokalne rynki pracy i edukację. A to rodzi pytania o długofalowe skutki dla polskiego społeczeństwa. Także te polityczne, ponieważ Ukraińcy będą nabywać prawa wyborcze i w ten sposób wpływać na polską rzeczywistość. Jeszcze inną kwestią jest to, ilu do Polski przyjechało szpiegów i agentów współpracujących z rosyjskim wywiadem.
Zgrzyty i milczenia: od Wołynia po ONZ
Trudno też nie wspomnieć o dyplomatycznych napięciach. Wystąpienie Wołodymyra Zełenskiego na forum ONZ, gdzie otwarcie krytykował Polskę, odebrano nad Wisłą jako akt politycznej bezczelności. Nierozwiązany pozostaje temat ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej. Temat bolesny, który wciąż dzieli i nie widać po stronie ukraińskiej wrażliwości, aby go rozwiązać. Małe gesty, to jeszcze nie przyznanie się do winy.
Brak klarowności, przeproszenia, przyznania win – to wszystko układa się w obraz relacji, które zamiast zacieśniać się, zaczynają strzelać w szwach. Warto o tym pamiętać, bo wbrew opiniom ambasadora Ukrainy, większość jego rodaków nie wróci do kraju, ale w Polsce nie powinni szybko nabywać obywatelstwa i praw, które dawałyby im narzędzia do wywierania wpływu na rzeczywistość polityczną.
Uchodźcy z Ukrainy przynieśli ze sobą nie tylko ból wojennej traumy, ale też ambicje, oczekiwania i roszczeniowość. Polska odpowiedziała wielkodusznie, ale teraz musi zadać sobie pytanie, jak długo można utrzymywać taki stan rzeczy.
Nie wyjadą, bo nie mają gdzie, zostaną, ale uważajmy na jakich warunkach…
Robert Bagiński